Tóm lược nghiên cứu:
Immune checkpoint inhibitor-induced severe epidermal necrolysis mediated by macrophage-derived CXCL10 and abated by TNF blockade
DOI: 10.1038/s41467-024-54180-7
Nghiên cứu này cho thấy các phản ứng da nghiêm trọng như SJS/TEN (hội chứng Stevens-Johnson/hoại tử biểu bì nhiễm độc) do chất ức chế chốt kiểm miễn dịch (immune checkpoint inhibitor – ICI) gây ra có liên quan đến đại thực bào (macrophage) thông qua việc sản xuất CXCL10, một chemokine có vai trò thu hút tế bào T độc tính mang thụ thể CXCR3+, từ đó dẫn đến hoại tử biểu bì lan rộng. Việc ức chế tín hiệu TNF bằng liệu pháp kháng TNF giúp làm giảm biểu hiện CXCL10, thúc đẩy quá trình lành tổn thương da và cho phép bệnh nhân ung thư tiếp tục điều trị miễn dịch một cách an toàn.
This study reveals that immune checkpoint inhibitor (ICI) – induced severe skin reactions like SJS/TEN are driven by macrophage-derived CXCL10, which recruits CXCR3+ cytotoxic T cells, leading to widespread epidermal necrolysis. Blocking TNF-signaling with anti-TNF therapy effectively reduces CXCL10 expression, halts skin damage, and allow patients to safely continue cancer immunotherapy.
🌿 Miễn dịch trị liệu trong ung thư: Cơ hội lớn – Thách thức không nhỏ
Miễn dịch trị liệu (immune checkpoint inhibitor – ICI) đang mở ra một kỷ nguyên mới trong điều trị ung thư, giúp hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư hiệu quả hơn. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng – trong đó có các phản ứng da nặng như hội chứng Stevens-Johnson (SJS) hoặc hoại tử biểu bì nhiễm độc (TEN), đe dọa đến tính mạng người bệnh.
Một nghiên cứu lớn công bố trên Nature Communications (2024) đã tuyển chọn 148 người, bao gồm:
- 25 bệnh nhân bị SJS/TEN do ICI (cấp độ III–V, tức mức nặng)
- 41 người bị phản ứng da nhẹ do ICI (cấp độ I–II)
- 46 bệnh nhân dung nạp tốt với ICI
- 15 bệnh nhân bị bỏng
- 18 người khỏe mạnh
- Và 3 người bị SJS/TEN do thuốc nhỏ phân tử
Kết quả cho thấy, các phản ứng da nghiêm trọng do ICI có liên quan đến việc đại thực bào (macrophage) sản sinh ra CXCL10, một chất dẫn dụ tế bào T độc tính (CXCR3+ T cells), gây ra hoại tử biểu bì lan rộng. Đáng chú ý, khi sử dụng liệu pháp kháng TNF (etanercept) để ức chế tín hiệu gây viêm, 8 bệnh nhân bị SJS/TEN tiến triển nặng đều hồi phục tốt, lành da trong khoảng 9–10 ngày, không ai tử vong, và vẫn tiếp tục được điều trị miễn dịch an toàn.
🧪 Tóm tắt nghiên cứu:
Nghiên cứu chỉ ra rằng macrophage kích hoạt bởi ICI tiết CXCL10, thu hút tế bào T độc tính và gây hoại tử da diện rộng. Liệu pháp kháng TNF có thể làm gián đoạn chuỗi phản ứng viêm này, giúp bảo vệ da và tiếp tục điều trị ung thư một cách an toàn hơn.
💬 Thông điệp gửi đến cộng đồng:
👨⚕️ Với bác sĩ & nhà khoa học:
Hãy chú ý đến các phản ứng da nghiêm trọng do ICI. Việc sớm nhận diện vai trò của CXCL10 và TNF có thể giúp mở ra hướng điều trị mới – vừa kiểm soát độc tính, vừa không làm gián đoạn liệu trình ung thư.
👩🔬 Với bệnh nhân đang điều trị ung thư bằng ICI:
Nếu bạn thấy ban đỏ, lột da, loét miệng hoặc mắt, đừng chủ quan. Đây có thể là dấu hiệu sớm của phản ứng miễn dịch nghiêm trọng. Tin vui là đã có hướng điều trị hiệu quả bằng kháng TNF, giúp tiếp tục liệu trình ung thư an toàn.
🌱 Với người chưa mắc bệnh:
Đây là lúc để hiểu rằng miễn dịch không chỉ là lá chắn, mà cũng cần được điều phối tinh tế. Những tiến bộ khoa học như nghiên cứu này không chỉ giúp điều trị ung thư mà còn mở ra cánh cửa bảo vệ cơ thể khỏi tổn thương không mong muốn từ chính hệ miễn dịch.
TS. Mita Tran
2025.06.10
